Istorijat

Graditeljstvo instrumenata u Vojvodini

Graditeljstvo muzičkih instrumenata u Vojvodini ima dugu i bogatu tradiciju. Već krajem XVIII i početkom XIX veka, gradovi u ovoj oblasti Podunavlja doživljavaju ekonomski prosperitet i znatan porast broja stanovnika. Petrovaradin, Novi Sad, Sombor, Subotica, Kikinda, Pančevo, Vršac u to vreme postaju centri u kojima se ubrzano razvija i kulturni i muzički život, a njihov značaj sve više prevazilazi uske lokalne okvire, utičući na buđenje muzičkih aktivnosti na širokom području južnoslovenskih prostora.

Pod uticajem savremenih evropskih kulturnih tokova, građani ovih varošica prihvataju tadašnja stremljenja - u otmenim građanskim kućama i u domovima se često i rado muzicira, kako na violini i klaviru, tako i na harfi, ili se "udara u gitar". Na balovima se igraju polke, valceri i "mineti", daju se serenade i pevaju se ljubavne pesme na stihove domaćih pesnika, komponovane sasvim u romantičarskom duhu i srednjoevropskoj muzičkoj tradiciji. Pri garnizonima se formiraju i vojni orkestri, a zvuci muzike prisutni su i u kafanama, na vašarima i na trgovima, gde se često zvuci violine susreću sa svirkom narodnih instrumenata - tambura, gajdi, frula ili gusala.

Pojavljuju se ubrzo prvi učitelji muzike, horovođe i kompozitori, a uporedo sa ovim procvatom muzike počinju da deluju i prvi majstori graditelji instrumenata, čijim radom je započeo razvitak jedne od važnijih grana starog umetničkog zanatstva u Vojvodini.

Ovi majstori najčešće su se bavili popravkama ili izradom najpopularnijih instrumenata, kao što su tambure, mandoline, gitare i violine. Jedan od prvih novosadskih instrumentara bio je Stevan Bogdanović, koji je izradio nekoliko odličnih kopija Stradivarijusovih violina, zabeleženo je i ime Paje Stojakovića, koji je radio u Budimpešti, Beču, Minhenu i Parizu. U to vreme polovinom XIX veka delovao je i Jozef Jaus, koji je pravio tamburaške instrumente. Istaknuti novosadski graditelji bili su potom i Adam Decinger, Bela Trupel i Jovan Torfman, koji je bio specijalista za izradu kontrabasa.

Zabeleženo je da je u Novom Sadu radio i jedan graditelj orgulja, Adam Keilbah, koji je 1879. godine izradio orgulje u novosadskoj crkvi Svetog Roka u Futoškoj ulici.

U XX veku istaknuti graditelji bili su Nandor Rafai, Stevan Beli, kao i Adam Šade i Adam Gutvajn, koji su kao cenjeni graditelji violina povremeno radili i u inostranstvu.

Današnji nastavljač ove zavidne tradicije muzičkog graditeljstva u Novom Sadu je Stevan Rakić, koji izrađuje gudačke instrumente - violine, viole, violončela i kontrabase.